غذا خوردن و لذت بردن از آن بخش مهمی از زندگی است. تغذیه موجب سلامتی، هوشیاری و احساس خوب در ما میشود. چشیدن و بوییدن غذا یکی از زیباترین لذتها در زندگی است. نشستن سر یک سفره غذای مشترک یک روش قابل اهمیت برای گردهماییهای دوستانه و خانوادگی است. بنابراین چگونه ممکن است غذا تبدیل به یک مشکل گردد؟
جامعه به ما پیام های مغشوشی در مورد غذا میدهد. پیام هایی که متناقض و بسیار مخرب هستند. از یک سو با تصورات مربوط به غذاهای لذیذ و اصرار به خوردن و خوردن، بمباران میشویم و از سوی دیگر، بویژه در مورد زنان، لاغر بودن ـ لاغری افراطی ـ به عنوان حالت جسمی ایدهآل تبلیغ میشود. این پیام های مغشوش در ترکیب با عوامل دیگر ممکن است عدهای را به داشتن مشکل در عادات خوردن خود رهنمون گردد. ما به این مشکلات، اختلالات خوردن میگوییم، چون آنها عملکرد معمول و سالم را تحت تاثیر قرار میدهند.
تعریف اختلال های خورد و خوراک :
اختلال های خورد و خوراک (Eating Disorders) اختلال شدید در عادت های غذایی است . مثلا بی میلی شدید نسبت به غذا خوردن و یا پر خوری بیش از حد. این رفتارها باعث می شود که شخص بیمار در مورد سلامتی و تناسب اندام خود احساس ناراحتی و آشفتگی کند .
اختلال خورد و خوارک در ابتدا ممکن است فقط شامل تغییرات جزیی در میزان هر وعده ی غذایی باشد . اما کم کم به جایی می رسد که شخص دیگر قادر به کنترل پر خوری یا کم خوری خود نیست . اختلال های خورد و خوراک بسیار پیچیده هستند و با وجود تحقیقات بسیار برای شناخت کامل از آن ها، رفتارهای بیولوژیکی و عوامل اجتماعی این بیماری هنوز کاملا شناخته شده نیست. این بیماری اغلب در جوانان و در اوایل بزرگسالی خود را نشان می دهد اما در کودکان و افراد میانسال و مسن نیز دیده می شود.
اختلال های خورد و خوراک فقط یک بی اراده گی ساده در اشتها نیستند، بلکه بیماری های قابل درمانی هستند که در آن ناهنجاری های غذایی زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهند. حالت های اصلی اختلال های خورد و خوراک بی اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa) ، پر خوری عصبی Bulimia) Nervosa) هستند . فردی که از بی اشتهایی عصبی رنج می برد، گرسنگی می کشد تا لاغر بماند. در این حالت فرد شدیدا از وزنش کاسته می شود. یک برآورد نشان می دهد که 3.7 تا 5 درصد خانم ها دچار این مشکل هستند.
پر خوری عصبی باعث افراط بیش از اندازه در غذا خوردن می شود به طوری که شخص از شدت پر خوری استفراغ می کند. یک ارزیابی نشان می دهد که 1.1 تا 4.2 درصد خانم ها از این اختلال رنج می برند .
حالت سوم این اختلال ، افراط بیش از حد در غذا خوردن (Binge Eating) است. به طوری که فرد در طول روز بارها مجبور به خوردن غذا می شود. این بیماری در افراد موجب شرمندگی آن ها می شود چرا که بسیار چاق می شوند و قادر به کنترل اشتهای خود نیستند. getty_rm_photo_of_woman_binging_at_night.jpg
Eating Disorders در بسیاری از موارد با دیگر بیماری های روانی مانند افسردگی، مصرف مواد مخدر همراه می شود. به علاوه مردمی که از اختلال های غذایی رنج می برند مستعد گرفتار شدن به دامنه ی وسیعی از بیماری های جسمی مانند نارسایی های قلبی و کلیوی که می توانند باعث مرگ شوند، قرار می گیرند.
نشانه ها :
افرادی که به Anorexia nervosa دچار هستند، لاغر و بی تفاوت به سلامتی خود می باشند. ترس از بدشکلی اندام و افزایش وزن و تغییرات ناهنجار در عادات غذایی از نشانه های این اختلال هستند. بعضی از مردمی که به بی اشتهایی عصبی دچارند به وسیله ی رژیم سخت و طاقت فرسا وزن کم می کنند و بعضی دیگر برای کاهش وزن دست به اعمال عجیبی مانند تحریک کردن خود برای استراغ و یا استفاده ی نابجا از داروهای ضد یبوست و داروهای ادرار آور، دست می زنند. از دیگر علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- لاغر شدن بیش از حد
2- رژیم پیوسته
3- ترس از افزایش وزن و یا چاق شدن حتی اگر لاغر باشند
4- خود سنجی نابجا در مورد وزن و تناسب اندام
5- تمایل به تنها غذا خوردن
6- ورزش کردن به صورت افراطی
7- شکننده شدن موها و ناخن ها
8- افسردگی
9- کم شدن دوران قاعدگی و قطع شدن کامل آن در دختران و خانم ها
10- نازک شدن موهای بدن
11- کم خونی و ضعف عضلانی
12 – یبوست شدید
13 – فشار خون پایین ، تنفس آرام و کندی نبض
14 – افت دمای درونی بدن که باعث می شود فرد همواره احساس سرما کند
15 – خواب آلودگی و کسالت
علائم Bulimia Nervosa :
1- افراط پی در پی در غذا خوردن
2- تخلیه کردن شکم به وسیله رژیم سخت، روزه گرفتن، ورزش کردن و یا استفراغ
3- استفاده ی نابجا از داروهای ضد یبوست و ادرار آور
4- حمام کردن پس از غذا خوردن
5- قرمز شدن انگشت ها
6- ورم کردن گونه ها و فک
7- قضاوت نادرست در مورد وزن و تناسب اندام
8- افسردگی و تغییر حالت
9- قاعدگی نا منظم
10– مشکلات دندان مانند فاسد شدن دندان ها
11- نفخ و سوزش معده
12- مشکلات روده ای به علت استفاده از داروهای ضد یبوست
13- مشکلات کلیوی به علت استفاده از داروهای ادرار آور
14- کاهش شدید آب بدن به علت اسهال
علائم Binge Eating :
در این اختلال فرد مبتلا کنترل خود را در غذا نخوردن از دست می دهد و بر خلاف Bulimia، این اختلال با ورزش کردن، روزه گرفتن و تخلیه ی معده از راه های گوناگون همراه نمی شود بنابراین اکثر این افراد دچار چاقی بیش از حد می شوند. مشخصات این اختلال عبارتند از:
1- سریع غذا خوردن
2- غذا خوردن تا جایی که فرد احساس ناراحتی کند
3- غذا خوردن به مقدار زیاد وقتی که فرد گرسنه نیست
4- تنها غذا خوردن
5- اضطراب و پریشانی از پرخوری
علت ها :
محققان هنوز به دلایل اساسی و طبیعی که باعث بروز اختلال خورد و خوراک می شوند پی نبرند. برخلاف اختلال های عصبی که می توان آن ها را دقیقا به نقص در یک نقطه ی مشخص در مغز نسبت داد، اختلال خورد و خوراک مربوط به ناهنجاری در سراسر سیستم مغزی است. با این شناخت که اختلال های روانی ناشی از اختلال های مغزی هستند، اغلب محققان از وسایل پیشرفته برای تحقیق به روی عملکرد سیستم عصبی و روش های جدید روانشناسی برای فهم بهتر اختلال های خورد و خوراک استفاده می کنند. همچنین این اختلال ها به صورت ارثی در خانواده ها دیده می شود بنابراین تحقیقات روی عوامل ژنتیکی نیز انجام می شود.
فشارهای فرهنگی و اجتماعی
هیچ کس نمیتواند انکار کند که تحت تاثیر اثرات لاغر بودن متعادل قرار نگرفته است. حتی بعضی از مردان احساس میکنند که باید بدن خود را به صورت ظریف و باریک نگه دارند. دانشجویان بطور ویژهای به چنین پیام هایی حساس هستند. حقیقت این است که بعضی صورت ها و بدن های زیبا، روکشی هستند بر دنیای درونی ناسالم و اندوهگین صاحبانشان. بعضی از این الگوها بصورت طبیعی لاغرند و عدهای دیگر برای لاغر کردن خود روش های مصنوعی و مخربی را مورد استفاده قرار میدهند.
عوامل زیست شناختی
هر کسی به صورت لاغر یا زیبا نیست. همه ما سنخ بدنی خورد را از والدین به ارث میبریم. ما قدی بلند، کوتاه یا متوسط داریم. ممکن است لاغر، عضلانی یا چاق باشیم. بعضی از مردم در آغاز چاق و سپس لاغر میگردند و بعضیها در آغاز زندگی لاغر ولی بعدها اضافه وزن پیدا میکنند. مطالعات نشان میدهند که یک عامل ارثی قابل ملاحظهای در ایجاد اختلالات خوردن نقش دارد. کسانی که در سابقه خانوادگی خود افسردگی و یا میبارگی دارند در مقایسه با دیگران بیشتر در معرض ابتلاء به اختلالات خورد و خوراک قرار دارند. گر چه نمیتوانیم شکل اصلی بدن خود را تغییر دهیم، اما میتوانیم در همان سنخ بدنی خود، جسمی سالم داشته باشیم. بخاطر داشته باشیم که دفع غذا، روزهداری افراطی یا ورزش بیش از حد توانایی بدن در نگهداری وزن را مختل میکند و حداقل میتوان گفت که این اعمال بیهودهاند.
عوامل روان شناختی
اختلالات خوردن اغلب نشانهای از وجود مشکلاتی از قبیل کمالگرایی، فقدان مهارت های ابراز وجود، و یا پایین بودن احساس ارزشمندی است. برای بعضی از دانشجویان مواجهه با فشارهای زندگی دانشگاهی خیلی سخت است، بویژه اگر آن ها با فشارهای اضافی ناشی از انتظارات زیاد خانواده نیز مواجه باشند. لذت ناشی از غذا میتواند تسکینی برای این مشکلات باشد. غذای آرامشبخش به میزان زیاد مصرف میشود اما این آرامش موقتی است.